Otokontrol yetisi hayatta başarılı olmamızı etkiler mi?

Size şu an verilecek olan küçük ödülü mü yoksa biraz daha beklediğinizde verilecek olan daha büyük ödülü mü tercih edersiniz? Bir süre bekleyip daha büyük olan ödülü almak daha makul görünüyor değil mi? Ödül karşımızdayken daha büyük olan ödül için beklemek otokontrol becerimizle ilgilidir ve bu becerinin hayatta başarılı olmamızla, daha sağlıklı olmamızla vs. ilgili olduğu söyleniyor. Gelin bu konuda yapılan çalışmalara göz atalım.

Otokontrol becerisi ile ilgili ilk çalışmalar 1970li yıllarda Walter Mischel ve arkadaşları tarafından başlatılmıştır. Ünlü Stanford Marshmallow Deneyinde araştırmacılar çocukların zevk erteleme becerilerini incelemek için çocuklara 1 adet şekerleme vermiş ve odadan çıkmışlardır. Çıkarken çocuklara şekeri isterlerse şimdi yiyebileceklerini ancak biraz bekler, kendilerini kontrol eder ve şekeri yemezlerse geri döndüklerinde kendilerine ikinci bir şeker daha vereceklerini söylemişlerdir. Çalışmayı yaklaşık 600 çocukla yürütmüşlerdir. Sonuç olarak çocukların üçte ikisi şekeri yemiş ve sadece üçte biri kendisini kontrol edip ikinci şekeri yemeye hak kazanmıştı. İlerleyen yıllarda çalışmaya katılan çocukların aileleri ile görüşmeler yapıldığında şekeri yemeyip bekleyen ve ikinci şekeri yemeye hak kazanan yani zevk erteleme becerisine sahip çocukların daha başarılı oldukları görülmüştür. Zevk erteleme becerisi zayıf olan çocukların ise akademik açıdan daha başarısız oldukları, okulda ve evde davranış problemleri gösterdikleri, arkadaşlık ilişkilerinde problem yaşadıkları ve üniversiteye giriş sıvanlarında daha başarısız oldukları görülmüştür.

İlerleyen yıllarda farklı araştırmacılar yaşamın ilk yıllarında gösterilen otokontrol becerisi ile yaşamın ileriki dönemlerindeki kişilik özelliklerini inceleyen araştırmalar yapmış ve bu çalışmalarda yüzlerce kişiyi yaşamlarının uzun dönemleri boyunca birçok özellik bakımından değerlendirmişlerdir. Bu çalışmaların sonuçlarına göre yaşamın ilk 10 yılında gösterilen kendini kontrol etme ve zevki erteleme becerileri kişilerin ileride başarılı olup olmayacakları konusunda güvenilir tahminler yapabilmemizi sağlıyor.

Bu çalışmalarda kendilerini kontrol edebilen çocukların yaşamın ilerleyen yıllarında:

- daha sağlıklı bir hayata sahip oldukları,

- obezite oranlarının daha düşük olduğu ve kendilerini kontol edemeyenlere oranla daha zayıf oldukları,

- daha fazla yatırım yaptıkları ve maddi açıdan daha iyi durumda oldukları,

- ebeveynlik becerilerinin daha iyi olduğu, çocuklarına karşı daha sıcak oldukları ve onların ihtiyaçlarına karşı daha duyarlı oldukları,

- duygularını yönlendirebilme yetilerinin daha güçlü olduğu,

- stresle başa çıkma konusunda daha iyi oldukları,

- alkol ve madde bağımlılığı risklerinin daha düşük olduğu gözlemlenmiştir.

Yaşamın ilk yıllarındaki kendini kontrol becerisinin yaşamın ilerleyen yıllarındaki birçok yaşam olayı üzerindeki bu olumlu etkisini düşündüğümüzde çocuklara bu otokontrol becerisini öğretebilir miyiz sorusu akıllara gelmektedir. Araştırmacılar buna evet cevabını veriyor. Güney Kore gibi Uzakdoğu Asya ülkeleri çocuklarının eğitimi konusunda katı bir anlayışa sahip ve çocuklarının eğitimleriyle daha ilgililer. Bu ülkelerdeki çocuklar kendileriyle aynı yaşlardaki çocuklarla karşılaştırıldığında zihinsel kontrol becerilerinin daha iyi olduğu görülmüştür.

Yazımı bu araştırmaları yapan bilim insanlarından biri olan Özlem Ayduk'un sözleriyle bitirmek istiyorum.

Bütün bu sonuçlar zevk erteleme veya otokontrol yetisi güçlü olan çocukların hayatta başarılı olma olasılıklarının düşük olanlardan daha yüksek olduğunu göstermekte birlikte, sonuçlar otokontrolü güçlü olan her çocuğun kesinlikle hayatta başarılı olacağı veya bu yetisi güçsüz olan her çocuğun kesinlikle hayatta başarısız olacağı anlamına gelmiyor. Bununla birlikte çocuklarımızın bu yetkilerini geliştirmelerine yardımcı olarak onların yaşam ve başarılı olma şanslarını artırmalarına katkıda bulunabiliriz.

Kaynaklar

* Casey BJ, Somerville LH, Gotlib IH, Ayduk O, Franklin NT, Askren MK, Jonides J, Berman MG, Wilson NL, Teslovich T, Glover G, Zayas V, Mischel W, Shoda Y. Behavioral and neural correlates of delay of gratification 40 years later. Proc Natl Acad Sci U S A. 2011 Sep 6;108(36):14998-5003. doi: 10.1073/pnas.1108561108. Epub 2011 Aug 29. PMID: 21876169; PMCID: PMC3169162.

* Moffitt, T. E., Arseneault, L., Belsky, D., Dickson, N., Hancox, R. J., Harrington, H., Houts, R., Poulton, R., Roberts, B. W., Ross, S., Sears, M. R., Thomson, W. M., & Caspi, A. (2011). A gradient of childhood self-control predicts health, wealth, and public safety. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 108(7), 2693 - 2698. https://doi.org/10.1073/pnas.1010076108*

* Mischel, W., Ebbesen, E. B., & Raskoff Zeiss, A. (1972). Cognitive and attentional mechanisms in delay of gratification. Journal of Personality and Social Psychology, 21(2), 204–218. https://doi.org/10.1037/h0032198

* Ayduk, Ozlem N.; Mendoza-Denton, Rodolfo; Mischel, Walter; Downey, Geraldine; Peake, Philip K.; Rodriguez, Monica L. (2000). "Regulating the interpersonal self: Strategic self-regulation for coping with rejection sensitivity". Journal of Personality and Social Psychology. 79 (5): 776–792. CiteSeerX 10.1.1.334.5423. doi:10.1037/0022-3514.79.5.776. PMID 11079241.